کار تحقیقی تاثير مستی ارادی بر مسئووليت كيفری

چكيده

در ميان احكام تاسيسي اسلام روند تحريم شرب خمر جالب است زيرا به تدريج صورت گرفت. ابتدا بدون ضمانت اجرا مردم را از نوشيدن مسكرات  بر حذر داشت. بعد از آن با شيوه بطلان نماز هنگام مستي از موارد ارتكاب و استعمال مسكر كاست و در نهايت آن را عملي شيطاني معرفي كرده و آنها را از زمره نجاسات به حساب آورد. خداوند در آيه 90 و 91 سوره مائده مي فرمايد:يا ايها الذين آمنوا انما الخمر و الميسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون انما يزيد الشيطان ان يوقع بينكم العداوه و البعضاء في الخمر و المسير و يصدكم عن ذكر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهوناي اهل ايمان شراب و قمار و بت پرستي و تيرهاي گروبندي همه اينها پليد و از عمل شيطان است از آن البته دوري كنيد تا رستگار شويد. شيطان قصد آن دارد كه به وسيله شراب و قمار ميان شما عداوت و كينه برانگيزد و شما را از ذكر خدا و نماز باز دارد پس آيا شما از آن دست بر مي داريد؟))امام صادق (ع) نيز در تحف العقول مي فرمايند:از نوشابه ها هر آنچه زيادش عقل را زايل نكند نوشيدنش عيب ندارد. هر آنچه زيادش مستي آورد و عقل را تغيير دهد كم آن نيز حرام استهنگامي كه بحث مستي پيش آمد، دانشمندان علوم نظري در مقابل آن جبهه گيري كردند از جمله شاعران، فقيهان، عارفان و … . بسته به اينكه مجراي اين انديشه چيست، ديدگاه و بنابراين نتايج متفاوت خواهد بود. حتي در ميان خود اين گروه ها نيز مكاتبي بوجود آمد كه با ساير مكاتب آن گروه اختلاف عقيده دارند. اگر فقط از جنبه ي فقهي به اين مسئله پرداخته شود با توجه به اينكه نظرات بي شماري در اين رشته وجود دارد مجال پرداخت به همه ي آنها نيست. بنابراين بايد مشخص شود در كدام فرع از رشته ي حقوق بايد به آن پرداخته شود.

كليد واژه:

مستي،مسئوليت،جزا

مقدمه

 در ميان احكام تاسيسي اسلام روند تحريم شرب خمر جالب است زيرا به تدريج صورت گرفت. ابتدا بدون ضمانت اجرا مردم را از نوشيدن مسكرات  بر حذر داشت. بعد از آن با شيوه بطلان نماز هنگام مستي از موارد ارتكاب و استعمال مسكر كاست و در نهايت آن را عملي شيطاني معرفي كرده و آنها را از زمره نجاسات به حساب آورد. خداوند در آيه 90 و 91 سوره مائده مي فرمايد:

((يا ايها الذين آمنوا انما الخمر و الميسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلكم تفلحون انما يزيد الشيطان ان يوقع بينكم العداوه و البعضاء في الخمر و المسير و يصدكم عن ذكر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون))

(( اي اهل ايمان شراب و قمار و بت پرستي و تيرهاي گروبندي همه اينها پليد و از عمل شيطان است از آن البته دوري كنيد تا رستگار شويد. شيطان قصد آن دارد كه به وسيله شراب و قمار ميان شما عداوت و كينه برانگيزد و شما را از ذكر خدا و نماز باز دارد پس آيا شما از آن دست بر مي داريد؟))

امام صادق (ع) نيز در تحف العقول مي فرمايند:

((… از نوشابه ها هر آنچه زيادش عقل را زايل نكند نوشيدنش عيب ندارد. هر آنچه زيادش مستي آورد و عقل را تغيير دهد كم آن نيز حرام است)).

هنگامي كه بحث مستي پيش آمد، دانشمندان علوم نظري در مقابل آن جبهه گيري كردند از جمله شاعران، فقيهان، عارفان و … . بسته به اينكه مجراي اين انديشه چيست، ديدگاه و بنابراين نتايج متفاوت خواهد بود. حتي در ميان خود اين گروه ها نيز مكاتبي بوجود آمد كه با ساير مكاتب آن گروه اختلاف عقيده دارند. اگر فقط از جنبه ي فقهي به اين مسئله پرداخته شود با توجه به اينكه نظرات بي شماري در اين رشته وجود دارد مجال پرداخت به همه ي آنها نيست. بنابراين بايد مشخص شود در كدام فرع از رشته ي حقوق بايد به آن پرداخته شود.

آيا در زمره حقوق كيفري يا جرم شناسي بايد مورد بررسي قرار گيرد؟

اين بحث از آنجا ناشي مي شود كه بين اين دو رشته ارتباط نزديكي وجود دارد. چرا كه قوانين كيفري ثمره بحث جرم شناسان است. اين كه اصل مجازات باشد يا نه اهداف  آن چه باشد و…  همه مورد بحث جرم شناسان است. از سوي ديگر موضوع جرم شناسي مجرم است كه آنرا حقوق كيفري تعيين مي كند. بنابراين اين دو لازم و ملزوم يكديگرند.

در اينجا از حقوق كيفري استفاده مي شود تا روشن شود كه اين شخص مجرم و بنابراين مسنحق كيفر است يا نه. بنابراين از اصول مورد قبول حقوق كيفري استفاده خواهد شد.

خود موضوع مسئووليت كيفري يكي از مباحث بسيار مهم و در عين حال اختلافي در حقوق است و ما بدون اثبات آن نمي توانيم حكمي استخراج كرده و به شخص مست تحميل نماييم. بنابراين بيشتر مباحث حول محور مسئووليت كيفري خواهد بود.

بنا به روش دانشمندان و فقيهان ابتدا موضوعات تعريف خواهند شد و سپس به اصل مسئله يعني حمل موضوع بر محمول و قابليت يا عدم قابليت آن پرداخته خواهد شد.

بيان مسئله:

در حالت مستی، اشخاص قصد و اختیار کامل ندارند و عادلانه نیست که به همان اندازه که افراد در وضع هوشیاری مسئول هستند، مسئول شناخته شوند. از دیگر سو برای حفظ نظم و امنیت جامعه، استناد به مستی با هدف معاف شدن از مجازات در خصوص همه جرایم به نحو کامل قابل قبول نخواهد بود. بنابراین این سوال پیش می آید که با کسانی که به استفاده از مشروبات الکلی می پردازند و در نتیجه مستی ناشی از آن، مرتکب جرم می شوند چه باید کرد؟

«حمایت» در دو گزارش به بررسی این موضوع می پردازد. در قسمت اول که اکنون پیش روی شما قرار دارد، در گفت‌و‌گو با کارشناسان واکنش قانونگذار را در این باره بررسی می‌کنیم و در بخش دوم، به بررسی موضوع در لایحه مجازات اسلامی و قوانین سایر کشورها به صورت تطبیقی خواهیم پرداخت.

 اهمیت عنصر روانی جرم

یک کارشناس حقوق جزا در گفت‌و‌گو با «حمایت» اظهار می‌دارد: در نظام حقوقی اسلامی ‌از نظر کیفری فقط کسی مقصر و مستوجب مجازات است که رفتار جزایی را با اراده مجرمانه همراه با وضع جسمانی و عقلانی مناسب مرتکب شده باشد. یعنی مرتکب باید همزمان با داشتن عنصر روانی، دارای اهلیت (ادراک و اختیار) در زمان وقوع جرم باشد. بنابراین، چون مستی، اراده و اختیار را از انسان سلب می کند، در صورتی که ارادی و به قصد ارتکاب جرم نباشد، با وجود شرایطی مجازات بر شخص مست اعمال نمی‌شود.

عادل بابوی در پاسخ به این سوال که آیا مستی مرض محسوب می‌شود یا خیر؟ می‌گوید: به طور کلی می‌توان گفت که مستی اغلب به صورت ارادی ایجاد می‌شود و به طور معمول اشخاص با قصد و نیت دست به مستی می‌زنند. از طرفی مستی همچون اکراه و اضطرار و بر خلاف جنون، موقت و زودگذر است. بنابراین می‌توان گفت مستی یک گناه ارادی است و مرض محسوب نمی‌شود. بنابراین، هر کس باید در برابر رفتار خود مسئول شناخته شود، زیرا افراد عموما در انتخاب، دارای آزادی اراده هستند و توانایی هدایت و کنترل رفتار خود را دارند.

بابوی ادامه می‌دهد: مستی به طور معمول با مجرم بودن عجین است؛ زیرا مستی اراده و آگاهی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این وضعیت حکم کلی به رفع مسئولیت، موجب فرار مجرم از مجازات می شود و حکم به مسئولیت نیز صرف نظر از اینکه خلاف اصول حقوقی است، ممکن است مجازات بی‌گناهی را به همراه داشته باشد. این کارشناس حقوق، مستی را از منظر حقوقی مسأله‌ای بغرنج و پیچیده توصیف می‌کند و در توضیح آن می‌گوید: از یک سو در حالت مستی، اشخاص قصد و اختیار کامل ندارند و بنابر اصول حقوقی نباید به همان اندازه که افراد در وضعیت هوشیاری مسئول هستند، مسئول شناخته شوند. از دیگر سو، برای حفظ نظم و امنیت جامعه، استفاده از مستی با هدف معاف بودن از مجازات در خصوص همه جرایم به نحو کامل قابل قبول نخواهد بود. بابوی با بیان این که دفاع مستی باید صرفا در شرایط و اوضاع و احوال خاص آن اعمال شود و محدود به مواردی باشد که واقعا عنصر روانی جرم از بین برود، می‌گوید: آنچه در اعمال مسئولیت کیفری ضرورت دارد این است که فکر و عقل مرتکب، بر اعمال وی کنترل داشته باشد و صرف اینکه فکر و ذهن مرتکب به درستی عمل نمی‌کرده است، برای رفع مسئولیت کیفری کفایت نمی‌کند.

اهميت و ضرورت تحقيق:

قانونگذار ما مستی را تعریف نکرده و تشخیص آن را به عرف واگذار کرده است اما می‌توان گفت مستی عبارت است از حالتی که از نوشیدن مسکر مانند شراب، خمر و... در انسان پدید می‌آید. اين تعاريف ناقص اهميت اين موضوع را به اثبات مي رساند.

سوالات تحقيق:

آيا ماده قانوني قانون مجازات اسلامي در مورد مسئوليت كييفري در حالت مستي جوابگوي نياز جامعه مي باشد؟

چكيده

كليد واژه:

مقدمه

بيان مسئله:

اهميت و ضرورت تحقيق:

سوالات تحقيق:

فرضيه:

پيشينه تحقيق:

روش تحقيق

فصل اول:

كليات و تعاريف

مبحث اول:تعريف مست و مستي

گفتار اول:صفات مستي

گفتار دوم:تعريف مسئووليت

بند اول:عوارض مستي

بند دوم:اسباب مستي

بند سوم:عوارض اعتياد به الكل

گفتار سوم:ارتباط مصرف الكل با ارتكاب جرم

مبحث سوم: انواع مستي

گفتار اول: مستي از نظر ميزان تاثير بر دستگاه عصبي

فصل دوم:

وجود يا فقدان مسئووليت كيفري در مستي ارادي

مبحث اول: وجود مسئووليت كيفري در مستي ارادي

گفتار اول:الامتناع بالاختيار لاينافي الاختيار

گفتار دوم:ترجيح منافع عمومي بر عواطف و اميال اشخاص

بند اول:جرم بودن اسباب مستي

بند دوم:فقدان مسئووليت كيفري در مستي ارادي

گفتار سوم:عدم تأمين اهداف مجازات

مبحث دوم:مستي در قانون مجازات اسلامي و قانون اقدامات تأميني

گفتار اول: ماده 53 قانون مجازات اسلامي

گفتار دوم:ماده 224 قانون مجازات اسلامي

نتيجه ‌گيري و پيشنهاد

فهرست منابع  

این مطلب توسط پرتال دانشجویی ایران داکیومنت تهیه و تنظیم شده است و طبق ماده 25  قانون جرائم رایانه ای هرگونه انتشار و فروش این مطلب در سایر سایتها جرم محسوب می شود و پیگرد قانونی دارد .